"ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΡΟΜΠΕΡΤ ΟΠΕΝΧΑΪΜΕΡ"

Η Νέα Χορωδία του Δήμου Καλαμαριάς προετοιμάζει την παρουσίαση της καντάτας του συνθέτη Νίκου Καλλίτση «Γράμμα στον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ», σε ποίηση Νικηφόρου Βρεττάκου. Το έργο θα παρουσιαστεί σε σύμπραξη με την Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Θεσσαλονίκης και τρείς σολίστες την Παρασκευή 27 Ιουνίου στο Βασιλικό Θέατρο.

O Νικηφόρος Βρεττάκος (1912-19910  είναι ένας ποιητής που κινήθηκε –ως προς την αναγνωρισιμότητά του-στη σκιά των ιερών τεράτων της Ελληνικής Ποίησης του 20^ου αι (Ελύτης. Σεφέρης, Ρίτσος). Ίσως επειδή στη σεμνότητα του προσώπου του  ταίριαζε περισσότερο η μοναξιά του χωριού του στον ορεινό Ταΰγετο, όπου ξεκίνησε και όπου κατέληξε η ζωή του.( «Κι ο λόγος μου, λόγος του καιόμενου αίματος, δε φτάνει για τίποτα. Σε μι’ απέραντη νύχτα, μοιάζει σα να’χω μόλις ανάψει ένα κερί.») Ακόμη κι αν περιπλανήθηκε στη μεγάλη ιστορική περιπέτεια του Εμφυλίου (ενταγμένος στο ΕΑΜ από το 1945), ακόμη κι αν έζησε στην Ευρώπη (αυτοεξόριστος σε όλη την διάρκεια της δικτατορίας 1967-1974), ήθελε την ψυχή του να γειτονεύει με τους απλούς ανθρώπους και να οσμίζεται τις απλές αλήθειες που αναδεικνύει η ομορφιά του βουνού του. Ο ποιητικός του λόγος είναι απλός και διάφανος, χωρίς αισθητικούς πειραματισμούς και λεκτικές ακροβασίες, όπως ο ίδιος ήθελε να πιστεύει ότι είναι οι μεγάλες αλήθειες της ζωής. («…τι νομίζεις λοιπόν, κατά βάθος η ποίηση είναι μι’ ανθρώπινη καρδιά. φορτωμένη όλον τον κόσμο.») Η ανθρωπιά, η ειρήνη, η αγάπη είναι οι μόνιμες συνιστώσες του ποιητικού του λόγου. Ακόμη κι όταν το κίνητρο της ποιητικής δημιουργίας είναι η οργή απέναντι στο κακό και την αδικία  ( όπως συμβαίνει με το «Γράμμα στον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ»), ο λόγος του ποιητή παραμένει βαθιά ανθρώπινος («…φίλε Οπενχάιμερ, …σας παραδίνουμε στη μακροθυμία των αιώνων κι ευχόμαστε ν' αξιωθείτε τη χάρη της.»)

Ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ είναι ο επιστημονικά υπεύθυνος για την κατασκευή και την ρίψη της πρώτης ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα της Ιαπωνίας τον Αύγουστο του 1945. Η Ιστορία τον έχει καταγράψει ως μία σύνθετη και αντιφατική προσωπικότητα – φιλικά προσκείμενος στις κομμουνιστικές ιδέες από την δεκαετία του 1930, μοναχικός και κλειστός χαρακτήρας, επιστημονική διάνοια με πάθος για την Φυσική, ανέλαβε το 1942 επικεφαλής του προγράμματος για την κατασκευή της ατομικής βόμβας. Ξάφνιασε τον κόσμο, όταν στην βράβευσή του για το επιστημονικό του «επίτευγμα» από τον πρόεδρο των ΗΠΑ δήλωσε «Νιώθω τα χέρια μου βαμμένα με αίμα». Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου εναντιώθηκε στην κλιμάκωση των πηρηνικών εξοπλισμών και στην κατασκευή της βόμβας υδρογόνου .Αφορμή για το ποίημα του Νικηφόρου Βρεττάκου «Γράμμα στον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ» υπήρξε πιθανόν η δημοσιότητα που έλαβε ο τελευταίος, όταν στο κλίμα της αντι-κομμουνιστικής υστερίας του Μακαρθισμού στις ΗΠΑ, η κυβέρνηση της χώρας τον αποκήρυξε πολιτικά στερώντας του το αξίωμα που είχε στην Επιτροπή Ενέργειας, καθώς θεωρήθηκε ύποπτος για συνδιαλλαγή με την εχθρική Σοβιετική Ένωση. Στο πρόσωπο του Οπενχάιμερ ο ποιητής βλέπει από τη μια το σύμβολο της αλαζονείας της γνώσης που κατακτά ο επιστήμονας , αλλά πιο βαθιά διαβλέπει και το ψυχικό φορτίο της ενοχής που ένιωθε ο άνθρωπος Οπενχάιμερ. Το κείμενο είναι μια προσπάθεια ποιητικής διαχείρισης αυτής της αντίφασης, που καταλήγει ωστόσο στην καταδίκη.

Ο συνθέτης Νίκος Καλλίτσης (γενν. 1946) έχει ασχοληθεί με την μελοποίηση Ελλήνων ποιητών (Γιώργος Σεφέρης, Γιάννης Ρίτσος, Άγγελος Σικελιανός, Κατερίνα Γώγου) εστιάζοντας με ιδιαίτερη αγάπη στο έργο του Νικηφόρου Βρεττάκου. Η καντάτα του «Γράμμα στον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ» ( για συμφωνική ορχήστρα, αφηγητή, τρείς σολίστες και χορωδία) παρουσιάστηκε σε παγκόσμια πρώτη εκτέλεση το 2009 στο Κεμπέκ του Καναδά και επαναλήφθηκε στο Ηρώδειο το Σεπτέμβριο του 2012.